در حاشیه انتخابات فردا: تقلب و مهندسی‌ انتخاباتی

چرا انتخابات فعلی را مهندسی‌ شده میدانیم؟ چرا احتمال تقلب سازمان یافته در در مرحله شمارش آرا در این انتخابات مهندسی‌ شده زیاد نیست؟ چرا از دل‌ این انتخابات مهندسی‌ شده میتوان امید داشت که نامزد غیر همراه با خواست حاکمان کنونی خارج شود؟

مهندسی‌ انتخابات و تقلب انتخاباتی:

اصولا جداسازی دو واژه "تقلب انتخاباتی" و "مهندسی‌ انتخابات" آنقدر سخت است که خیلی‌‌ها آن را هم معنا، یا در طول هم تعریف میکنند، بطوری که تقلب در انتخابات را بخشی از پروسه مهندسی‌ آن تعریف میکنند. مجید محمدی، جامعه شناس ایرانی ساکن آمریکا در تعریف مهندسی‌ انتخابات می‌نویسد که مهندسی‌ انتخابات عبارت است از "از مجموعه‌ای به هم پیوسته، چند وجهی و چند منظوره از دستکاری‌ها در فرایند انتخابات برای موفقیت یک یا چند فرد یا جریان خاص". و در تعریف مراحل متصور برای آن می‌نویسد "تغییر آمار تعداد رأی دهندگان و شرایط آنها، تغییر قانون انتخابات در هر دوره، دستکاری ایجابی و سلبی در تعداد و نوع نامزدها (بگویند چه کسانی بیایند و چه کسانی نیایند)، چینش هیئت‌های اداره کننده‌ی مکان‌های رأی گیری و نظارت، چگونگی چینش ناظران نامزدها یا جلوگیری از حضور آنها، نوع شمارش صندوق‌ها، میزان برگه‌‌های آرای چاپ شده، پمپاژ منابع مالی عمومی و دولتی به یک یا چند نامزد، محدود کردن رسانه‌ها یا تجمعاتی خاص، تبلیغ برای یک یا چند نامزد با استفاده از امکانات عمومی و دولتی، زمان و نحوه‌ی ارسال برگه‌های رای، تصمیم گیری در مورد نوع و تعداد صندوق‌ها و محل‌های قرار دادن آنها، نحوه‌ی سرجمع کردن آرا، نحوه‌ی اعلام آنها و بعد بازشماری و ابطال صندوق‌ها". در تعریف تقلب انتخاباتی هم صاحب نظران مختلف دامنه‌های متفاوتی را ذکر کرده اند که از کشور تا کشور، و انتخابات تا انتخابات متفاوت است. اما ساده‌ترین تعریف، همان شناخته شده تعریف عمومی‌ است که عبارت است از "عدم صداقت درشمارش و اعلام آن"، یا به عبارتی عدم تمکین در مقابل نتایج شمارش صادقانه آرا است که در تعریف مجید محمدی، آخرین مرحله مهندسی‌ آرا است.

چرا انتخابات دوره یازدهم مجلس مهندسی‌ شده است؟ 

از اولین مراحل آغاز زمزمه‌های آغاز انتخابات دوره یازدهم ریاست جمهوری، چه دولت به عنوان نهاد مجری برگزاری انتخابات، چه نهاد‌های نظارتی ناظر بر حسن اجرای مراحل مختلف انتخابات، چه نهاد‌ها و بخش‌های حاکمیت که به هر دلیلی‌، نتیجه انتخابات ریاست جمهوری را بر روند کاری خود موثر میدانستند تلاش‌های خود را برای تاثیرگذاری بر نتیجه انتخابات آغاز کردند. این تلاش‌ها از تصویب قوانین انتخاباتی و استفاده از امکانات غیر مجاز از امکانات دولتی برای تبلیغات یک فرد خاص را شامل میشد تا ارعاب و استفاده از امکانات امنیتی، اطلاعاتی و قضایی برای تحت فشار قرار دادن منتقدان؛ ارتباط مابین شخصیت اصلاح طلب به شدت مهندسی‌ شد و با ابزار‌های حصر و فشار از ارتباط آزاد آنها با هم جلوگیری شد، بارها به بهانه‌های مختلف حاکمیت مانع برگزاری کنگره اصلاح طلبان شد، شاخص‌های اصلاح طلب فعال در زمینه انتخابات دستگیر شدند و مورد تهدید واقع شدند، سید محمد خاتمی به عنوان شخصیت مورد اجماع گروه‌های مختلف بارها هدف حمله‌های لفظی و تهدید‌های نهاد‌های امنیتی قرار گرفت، و در نهایت هاشمی‌ رفسنجانی‌، به عنوان شخصیتی‌ که با فشار گروه‌های اصلاح طلب وارد عرصه انتخابات شد ردصلاحیت شد تا در آخر انتخاباتی داشته باشیم که گزینه‌ای از اصلاح طلبان پیشرو در میان آنها مشهد نمی‌شود. در ادامه می‌توان از توزیع نامتوازن و نامساوی امکانات تبلیغاتی به عنوان جنبه‌های دیگر مهندسی‌ انتخابات اشاره کرد که تا به امروز ادامه داشته است.

چرا احتمال تقلب سازمان یافته در در مرحله شمارش این انتخابات زیاد نیست؟

تقلب در مرحله ریزش آرا یا شمارش آرا به علت گستردگی نیروهای فعال و دستاندرکار، عمل بسیار سخت و پر ریسکی‌ است، به صورتی‌ که اصولا امکان انجام اینکار بدون درز خبری ناممکن است. اولین و مهمترین پیش نیاز این عمل هماهنگی‌ کامل نهاد‌های مجری و ناظر انتخابات است که با توجه به اتفاقات چهار سال خیر و شکاف عمیق کنونی مابین این نهاد ها، چنین همکاری و همراهی ناممکن به نظر میاید. شاید به عنوان مثال موضع گیری‌های کنونی وبسایت شبکه ایران که به عنوان مهمترین پایگاه خبری نزدیک به محور احمدینژاد - مشایی را می‌توان ملاک نظر مجموعه مجری انتخابات گرفت.

 چرا می‌توان از دل‌ این انتخابات مهندسی‌ شده میتوان امید داشت که نامزد غیر همراه با حاکمیت کنونی خارج شود؟

با علم ظرفیت پایین تقلب در مرحله شماره، نهاد‌هایی‌ که وظیفه اصلی‌ خود را نه تمکین و صیانت از آرای مردم، که تعیین رئیس جمهور می‌دانند، دست به طراحی‌ مجموعه مراحلی زدند که در انتها انتخاباتی داشته باشند که مخففا "انتخابات آزاد درون خانواد‌گی" نامیده شود: یعنی‌ مجموعه کاندیداهای نهایی رای آور تنها شامل کلکسیونی از اصولگرایان باشد، در کنار چند نامزد متفاوت بدون رای. در این راه ابایی نکردند از حتا تشویق علنی و حمایت سازمان یافته بعضی‌ از نهاد‌های امنیتی از شخصیت‌های خاص منتسب به اصلاح طلبان. به هر حال، نتیجه نهایی همان شد که برنامه ریزی کرده بودند، با این تفاوت که در تاثیرپذیری و تاثیرگذاری متقابل بدنه اجتماعی اصلاح طلبان و نامزدهای حاضر، دچار خطای محاسباتی بزرگی‌ شدند، بطوریکه مرحله به مرحله، فشار‌های اجتماعی نامزد‌های اصلاح طلب حاضر را به گونه‌ای صیقل داد که حرف‌ها و مواضع امروز شان، زمین تا آسمان با چهار سال قبل فرق کرد، بطوریکه که حرفهای امروز روحانی را (و یا عارف) نه البته میانگین و تعادلی از حرف‌های اصلاح طلبان، اما در همان راستا، در سطوح پایین تر می‌توان ارزیابی کرد. این تغییرات نتیجه فشار‌های اجتماعی بود که جلب توجه و نظر آنها، یگانه راه پیروزی ایشان است. خوشبختانه از این مرحله به بعد، تنها تقلب در سر صندوق‌های رای و مرحله شمارش است که میتواند نتیجه را تغییر دهد که ظرفیت انجام آن مشاهده نمیشود. 

در پایان: همه این تحلیل‌ها در مورد امکان پیروزی تنها زمانی‌ حادث خواهد شد که استقبال گسترده اجتماعی را در روز رای گیری مشاهده کنیم، استقبالی که بتواند اقدامات بعدی نهاد‌های ناظر، مثل شورای نگهبان را نیز خنثا کند.